Niemiec
Kompilacja fragmentów utworów Saint ? Exupery?ego
Exupery: To pewno sen. Jestem w szkole. Mam piętnaście lat. Cierpliwie rozwiązuję zadanie z geometrii. Od czasu do czasu pogrążam się głębiej w marzenia i spoglądam przez okno. Jestem roztargnionym uczniem? Z jaką radością zamykam się w tym chronionym dzieciństwie?Wiem, że na ogół chłopcy w wieku szkolnym nie boją się wejścia w życie. Przeciwnie drżą z niecierpliwości. Cierpienia, niebezpieczeństwa, gorycze życia dojrzałego nie onieśmielają ich. Ale ja jestem dziwnym uczniem. Jestem uczniem, który zdaje sobie sprawę z własnego szczęścia i któremu nie spieszy się tak bardzo do zetknięcia z życiem?
Alias: Exupery! To cholernie głupia misja. Ale w sztabie przywiązują do tego wagę. Dużą wagę? Zależy im na tym?
Exupery: Słyszę gdakanie kur, bo biuro dowódcy mieści się w fermie, sala odpraw zaś ? w szkole. Nie przeciwstawiałbym lata, dojrzewających owoców, kurcząt przybierających na wadze, rosnących zbóż ? bliskiej śmierci. Nie widzę, w czym spokój lata miałby zaprzeczać śmierci ani dlaczego słodycz natury miałaby być ironią.
Alias: Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, niepodobna przesadzić w ocenie niebezpieczeństwa?
Exupery: Na razie jestem podobny do chrześcijanina opuszczonego przez łaskę. Jeśli dożyję, pójdę nocą przejść się trochę po drodze, która biegnie środkiem wsi, i w ulubionej samotności będę się zastanawiał, dlaczego mam umrzeć? ?Tego, co zrobiłem, możesz mi uwierzyć, nie zrobiłoby nigdy żadne zwierzę?. ? Myślę ciągle o tym zdaniu, najpiękniejszym , jakie znam, zdaniu, które wyznacza miarę człowieka, podnosi go i przywraca prawdziwą hierarchię wartości. Ciało jest tylko narzędziem, ciało jest tylko sługą. I ty Guillaumet, umiałeś również wyrazić dumę z posiadania dobrego narzędzia.
Guillaumet: Bez pożywienia, wyobrażasz sobie chyba, że po dwóch dniach marszu?, serce moje goniło resztkami? I na pionowym zboczu, po którym posuwałem się zawieszony nad próżnią, wydrążając wgłębienia na uchwyty dla rąk, serce zaczęło odmawiać mi posłuszeństwa. Staje, uderza znów. Uderza nierówno. Czuję, że jeśli zatrzyma się o sekundę za długo ? koniec. Bez ruchu wsłuchuję się w siebie. Nigdy, słyszysz, nigdy w samolocie nie czułem się tak zależny od silnika, jak w ciągu tamtych kilku chwil czułem się zawisły od swego serca. Mówiłem mu: ?Nuże! Jeszcze jeden wysiłek! Postaraj się uderzyć jeszcze??. Ale to było serce w dobrym gatunku. Przystawało i zaczynało bić znowu? Gdybyś wiedział, jak byłem dumny ze swego serca!?.
Exupery: Gdyby mówiono mu o jego męstwie, Guillaumet wzruszyłby ramionami. Ale zdradą byłoby także chwalić jego skromność. Guillaumet jest poza tą zaletą, właściwą przeciętności. Wzrusza ramionami, bo jest mądry. Wie, że w sercu wydarzeń ludzkich strach umiera. Tylko nieznane przeraża człowieka. Ale dla tego kto stawia mu czoło, ono już nie jest nieznane. Szczególnie jeśli się je obserwuje z tą powagą nie podległą złudzeniu. Męstwo Guillaumeta jest przede wszystkim wynikiem jego prawości. Siedem dni pośród szczytów And. Doszedłeś, przyjacielu.
Guillaumet: Musiałem zatrzymywać się mniej więcej co dwie godziny, żeby rozciąć jeszcze bardziej buty, natrzeć śniegiem nabrzmiałe stopy, albo po prostu dać odpoczynek sercu. Ale w ostatnich dniach zacząłem tracić pamięć. Już dawno byłem w drodze, kiedy nagle zdałem sobie sprawę, że czegoś zapomniałem. Za pierwszym razem była to rękawica, to rzecz poważna na takim mrozie! Położyłem ją przed sobą i wyruszyłem bez niej. Następnie był to zegarek. Potem scyzoryk. Potem kompas. Po każdym odpoczynku stawałem się uboższy?
Exupery: Kochałem Saharę. Spędziłem niejedną noc na terenach zagarniętych przez zbuntowanych Maurów. Budziłem się na tych jasnych przestrzeniach, gdzie wiatr spiętrza fale jak na morzu.
Mały Książę: Proszę narysuj mi baranka.
Exupery: Co takiego?
Mały Książę: Narysuj mi baranka.
Exupery: Ale? Cóż ty tutaj robisz?
Mały Książę: Proszę narysuj mi baranka?
Exupery: Ale ja nie umiem rysować.
Mały Książę: To nic nie szkodzi. Narysuj mi baranka.
Exupery: Gdy miałem sześć lat, zobaczyłem pewnego razu wspaniały obrazek w książce opisującej puszczę dziewiczą. Książka nazywała się ?Historie prawdziwe?. Obrazek przedstawiał węża boa, połykającego drapieżne zwierzę. W książce było napisane: ?Węże boa połykają w całości schwytane zwierzęta. Następnie nie mogą się ruszać i śpią przez sześć miesięcy, dopóki zdobycz nie zostanie strawiona?. Pod wpływem tych myśli udało mi się za pomocą kredki stworzyć mój pierwszy rysunek. Pokazałem moje dzieło dorosłym i spytałem, czy ich nie przeraża.
Dorośli: Dlaczego kapelusz miałby przerażać?
Exupery: Mój obrazek nie przedstawiał kapelusza. To był wąż boa, który trawił słonia. Narysowałem następnie przekrój węża, aby dorośli mogli zrozumieć. Im zawsze trzeba tłumaczyć. Wtedy dorośli doradzili mi?
Dorośli: Porzuć rysowanie węży zamkniętych oraz otwartych. Zajmij się raczej geografią, historią, arytmetyką i gramatyką.
Exupery: W ten sposób, mając lat sześć, porzuciłem wspaniałą karierę malarską. Zostałem pilotem.
Mały Książę: Narysuj mi baranka.
Exupery: Dobrze więc. Może być taki?
Mały Książę: Nie, ten baranek jest już bardzo chory. Zrób innego.
Exupery: A ten?
Mały Książę: Przyjrzyj się. To nie jest baranek, to baran. On ma rogi.
Exupery: Ten będzie dobry?
Mały Książę: Ten baranek jest za stary. Chcę mieć baranka, który będzie długo żył.
Exupery: To jest skrzynka. Baranek, którego chciałeś mieć, jest w środku.
Mały Książę: To jest właśnie to, czego chciałem. Czy myślisz, że trzeba dużo trawy dla tego baranka?
Exupery: Dlaczego pytasz?
Mały Książę: Bo mam mało miejsca?
Exupery: Na pewno wystarczy. Dałem ci zupełnie małego baranka.
Mały Książę: Nie taki znów mały. Zobacz zasnął?
Alias: Jeśli nie ma pan ochoty na to zadanie?, jeśli nie czuje się pan w formie, mogę?
Exupery: Ależ panie komendancie! Cel jest wielki, kiedy mu się poświęcasz. Lecz cel staje się niski, kiedy robisz sobie z niego tytuł do chwały.
Dutertre: Panie kapitanie!
Exupery: Co takiego?
Dutertre: Sześć myśliwców przed nami z lewej!
Exupery: Trzeba? Trzeba? Chciałbym jednak zdążyć odebrać swoją zapłatę. Chciałbym mieć prawo do miłości. Chciałbym wiedzieć za kogo umieram? Strzelec!
Strzelec: Panie kapitanie?
Exupery: Słyszeliście? Sześć myśliwców przed nami z lewej!
Strzelec: Tak jest, panie kapitanie!
Exupery: Dutertre, zobaczyli nas?
Dutertre: Zobaczyli. Prują ku nam. Znajdujemy się pięćset metrów nad nimi.
Exupery: Strzelec, słyszeliście? Przelatujemy pięćset metrów nad nimi. Dutertre, długo jeszcze?
Dutertre: ?kilka sekund.
Exupery: Strzelec, słyszeliście? Za kilka sekund będziemy ich mieli w ogonie. Strzelec! Przechodzą bokiem. Zobaczycie ich za sekundę. Patrzcie!
Strzelec: Nic?, nie widzę. Aha, teraz widać!
Exupery: PolujÄ… na nas?
Strzelec: Chyba polujÄ….
Ojciec: Wiesz jak wygląda weselna uczta, kiedy odejdą biesiadnicy i kochankowie? O świcie bije w oczy pozostawiony nieład. Stłuczone dzbany, poprzewracane stoły, wygasły żar ? na wszystkich odciśnięty i zakrzepły znak minionego tumultu. Ale odczytując te ślady nie dowiesz się niczego o miłości. Człowiek nieuczony nie dojdzie istoty prawdy, jeśli będzie trzymał i obracał w dłoni księgę Proroka, jeśli zaprzątnie go zarys liter złoto ozdób. Bo istotą nie jest przedmiot próżny treści, ale mądrość Boża. Tak jak istotą świecy nie jest wosk, choć on zostawia ślady, ale jej światło.
Mały Książę: Tej nocy?, wiesz?, nie przychodź?
Exupery: Nie opuszczÄ™ ciÄ™.
Mały Książę: Będę robił wrażenie cierpiącego?, będę wyglądał tak, jakbym umierał. O, tak! Nie przychodź patrzeć na to, nie warto.
Exupery: Dutertre?! Dutertre?!
Dutertre: Panie kapitanie?
Exupery: Nie?, już nic.
Dutertre: Co się stało , panie kapitanie?
Exupery: Nic? Myślałem, że?
Mały Książę: Gdy popatrzysz nocą w niebo, wszystkie gwiazdy będą się śmiały do ciebie, ponieważ ja będę mieszkał i śmiał się na jednej z nich. Twoje gwiazdy będą się śmiały. Będziesz zawsze mym przyjacielem. Będziesz miał ochotę śmiać się ze mną. Będziesz od czasu do czas otwierał okno ? ot, tak sobie, dla przyjemności. Twoich przyjaciół zdziwi to, że śmiejesz się patrząc na gwiazdy. Wtedy im powiesz: ?Gwiazdy zawsze pobudzają mnie do śmiechu?.
Exupery: W Europie są setki milionów ludzi, których życie nie ma sensu i którzy by chcieli się do człowieczeństwa urodzić. Przemysł wyrwał ich z gleby języka chłopskich generacji i zamknął w olbrzymich gettach podobnych do bocznic kolejowych zapchanych rzędami ciemnych wagonów. Uwięzieni w głębi miast robotniczych, chcieliby się obudzić. Są także inni, uwięzieni w trybach swoich zawodów, pozbawieni radości pioniera, radości klasztoru, radości uczonego. Sądzono, że aby ich podnieść wzwyż, wystarczy ich ubierać, żywić i zaspokajać wszystkie ich potrzeby. Daje im się wykształcenie, ale nie daje kultury.
Dutertre: Panie kapitanie, oni nadal za nami lecÄ…!
Exupery: WspinajÄ… siÄ™ ostro?
Dutertre: Nie wiem? Zdaje się, że nie ? Nie! Co pan decyduje, kapitanie?
Exupery: Tu nie ma nic do decydowania. To już sprawa tylko Pana Boga. Jeśli położę maszynę w skręt, skrócę odległość, jaka mas dzieli. Ponieważ lecimy w słońce, a na dużej wysokości niepodobna wznieść się pięćset metrów nie zostając parę kilometrów w tyle za zwierzyną, możliwe, że zanim wznieśliby się na naszą wysokość i odzyskali poprzednią szybkość ? zgubiliby nas w słońcu. Strzelec bez zmian?
Strzelec: Bez zmian.
Exupery: W rzeczywistości jestem o wiele mniej zdenerwowany podczas tej akcji, która przecież skazuje mnie na nonsensowne oczekiwanie, niż w czasie ubierania się przed lotem. Ogarnia mnie coś w rodzaju gniewu. Gniewu dobroczynnego. Strzelec, zgubimy ich?
Strzelec: Chyba tak. Tak, panie kapitanie. Oni rezygnujÄ….
Exupery: Niepokój jest wywołany utratą właściwej osobowości. Jeżeli czekam na wiadomość, od której zależy moje szczęście lub rozpacz, jestem jak gdyby rzucony w nicość. Dopóki niepewność trzyma mnie w zawieszeniu, moje uczucia i postawy są tylko prowizorycznym przebraniem. Czas przestaje tworzyć, sekunda po sekundzie ? tak jak sprawia, że rośnie drzewo ? moją prawdziwą osobowość, która zamieszka we mnie z powrotem za godzinę. To ?ja? nieznane wychodzi mi na spotkanie z zewnątrz, jak widmo. Wówczas odczuwam niepokój. Zła wiadomość nie wywołuje niepokoju, lecz cierpienie, a to całkiem co innego.
Dutertre: Kurs na południe, panie kapitanie! Lepiej wytracić wysokość nad strefą francuską.
Exupery: Kiedy patrzę na te czarne drogi, które z tej wysokości mogę już obserwować, rozumiem, czym jest pokój. W czasie pokoju wszystko jest u siebie. Wieczorem chłopi wracają do wsi. Ziarno zsypuje się do spichrza. I złożoną bieliznę układa się w szafie. W godzinach pokoju wszystko jest na swoim miejscu. Wiadomo, gdzie spotkać przyjaciela. Wiadomo również, gdzie będzie się spać tej nocy. Pokój umiera, kiedy rozprzęga się osnowa, kiedy nic nie ma już swojego miejsca w świecie, kiedy już nie wiadomo, gdzie spotkać człowieka, którego się kocha, kiedy mąż wypływa na morze i stamtąd już nie wraca.
Alias: Exupery! To cholernie głupia misja. Ale w sztabie przywiązują do tego wagę. Dużą wagę?
Exupery: Rozumiem! Kiedyś, w młodości, czekałem przybycia ukochanej, którą miałem poślubić, a którą wiozła ku mnie karawana wędrująca z tak odległej rubieży, że ludzie w drodze zdążyli się postarzeć. Czyś widział kiedy karawanę, która się zestarzała?
Alias: Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, niepodobna przesadzić w ocenie niebezpieczeństwa?
Exupery: Francja spełniła swoją rolę. Polegała ona na tym, by pozwolić się zgnieść wrogowi i pogrzebać na jakiś czas w milczeniu ? skoro świat wydawał wyrok odmawiając pomocy i nie angażując się w walkę. Kiedy się atakuje, potrzebni są ludzie, którzy by szli na przedzie. Ludzie ci giną prawie zawsze. Ale żeby atak się odbył, konieczna jest ich śmierć. To była nasza rola, ponieważ zgodziliśmy się bez złudzeń, przeciwstawić jednego żołnierza trzem i naszych rolników ? robotnikom. Protestuję przeciwko sądzeniu nas po brzydocie klęski! Czy lotnika, który godzi się na spłonięcie żywcem w powietrzu, będziecie sądzić po ranach od oparzeń? On także zbrzydnie.
Niemiec: Jeżeli prowadzę wojnę, aby uzyskać pokój, uprawomocniam wojnę. Pokój jest stanem, którego nie osiąga się poprzez wojnę. Jeżeli uwierzę w pokój zdobyty przy pomocy broni i rozbroję się, wówczas zginę. Bowiem pokój mogę ustanowić jedynie wówczas, gdy uprawomocniam pokój.
Exupery: Mimo to cała ta wojna, poza znaczeniem duchowym, które zadecydowało o jej konieczności dla nas, wydawała nam się, gdyśmy ją prowadzili, dziwną wojną. Nigdy nie wstydziłem się tego określenia. Ledwie wypowiedzieliśmy ją ? nie czując się na siłach sami zaatakować nieprzyjaciela, musieliśmy czekać, aż łaskawie raczy nas unicestwić!
Niemiec: Zwycięstwo organizuje. Zwycięstwo buduje. I każdy ze wszystkich sił stara się dołożyć swoją cegiełkę. Klęska natomiast zrzuca ludzi w atmosferę chaosu, nudy, a przede wszystkim błahości wszelkich poczynań.
Exupery: Tymczasem ja kontynuuję mój lot rozpoznawczy z niezmąconą powagą. Lecę w kierunku armii niemieckiej z prędkością ośmiuset kilometrów na godzinę, trzy tysiące pięćset trzydzieści obrotów na minutę. W jakim celu? Ależ to jasne! Żeby ją przestraszyć! Żeby opuściła zajęte terytorium! Ponieważ żądane od nas informacje nie są nikomu potrzebne, jakiż cel może mieć moja misja?
Niemiec: Jedynie zwycięstwo łączy. Klęska nie tylko oddziela jednych od drugich, ale rozbija ich wewnętrznie.
Exupery: ?Dziwna wojna? ? tak nazwano tę wojnę. To my sami nazwaliśmy ją w ten sposób! Ponieważ uważaliśmy ją za taką. Mamy prawo żartować z niej, ile nam się żywnie spodoba, ponosimy bowiem wszystkie jej koszty. Mam prawo żartować z mojej własnej śmierci, jeśli mnie to bawi. Mam prawo lubować się w paradoksach. Dlaczego jeszcze płoną wsie? Dlaczego z niezachwianą pewnością pędzimy ku autentycznej rzeźni?
Niemiec: Mam dziewiętnaście lat. Dopiero zacząłem życie. Nie chcę umierać.
Exupery: Mam do tego pełne prawo, ponieważ w tej chwili wiem doskonale, co robię, godzę się na śmierć. Nie na niebezpieczeństwo, nie na walkę, ale na śmierć. Odkryłem wielką prawdę. Wojna nie jest zgodą na niebezpieczeństwo. Ani na walkę. W pewnych okolicznościach jest ona dla walczącego żołnierza po prostu i dosłownie zgodą na śmierć. Pokoju nie można narzucić. Jeśli chcę tylko pokonać wroga, buduję jego wrogość i urazę. Wielkość jest tylko w nawracaniu, a nawracać kogoś to brać od niego. To dawać każdemu szatę, która mu przystoi, aby czuł się w niej dobrze. I każdemu taką samą szatę.
Alias: Exupery, to cholernie głupia misja. Ale w sztabie przywiązują do tego wagę?
Exupery: Tak, wiem. Przecież mnie pan komendant zna.
Alias: Zależy im na tym.
Exupery: Rozumiem. Zbudować pokój to zbudować szopę tak wielką, żeby mogło w niej sypiać całe stado. Pałac tak wielki, żeby się w nim spotkali wszyscy ludzie i żeby pomieścili w nim cały swój dobytek.
Niemiec: Mam dziewiętnaście lat. Jestem jeszcze młody. Dlaczego mam umrzeć?
Exupery: Zmarły, jeżeli czci się jego pamięć, staje się cenniejszym i potężniejszym niż człowiek żywy.
Niemiec: Tak, ale?
Exupery: Kto odrzuca śmieć, odrzuca życie. Umiera się jedynie za to, czym można żyć.
Niemiec: Mam dziewiętnaście lat.
Exupery: Nie bój siÄ™. W obliczu niebezpieczeÅ„stwa ciaÅ‚o traci swÄ… wartość i zarazem znika jego kult. CzÅ‚owiek przestaje interesować siÄ™ sobÄ…. Ważne jest tylko to, czemu sÅ‚uży. Jeżeli umrze, nie oddzieli siÄ™, lecz poÅ‚Ä…czy. Nie zgubi siÄ™, lecz odnajdzie. I nie jest to bynajmniej pobożne życzenie moralisty. Dlatego dziÅ› nie twoja kolej, chÅ‚opcze. SÅ‚yszysz? Nie twoja kolej!…
K O N I E C
